Kiedy stawiamy cudzysłów, zasady użycia cudzysłowu

Cudzysłowem w języku polskim nazywamy parę znaków interpunkcyjnych, które służą przede wszystkim do wyodrębniania ze zdania cytatów, różnego rodzaju pseudonimów, czy też do zasygnalizowania użycia przez autora określeń ironicznych czy niedosłownych.

Cudzysłów składa się z dwóch znaków – otwierającego i zamykającego. Najczęściej stosowany w druku oraz w piśmie odręcznym jest cudzysłów apostrofowy, czyli „”. Poza tym możemy również napotkać na cudzysłowy ostrokątne. Zaliczamy do nich cudzysłów niemiecki, czyli >><<, który najczęściej stosowany jest do oznaczenia specjalnych wyróżnień, a także w sytuacji, kiedy w tekście już wcześniej wyodrębnionym cudzysłowem zachodzi potrzeba użycia jeszcze jednego cudzysłowu. Drugim z cudzysłowów ostrokątnych jest tak zwany cudzysłów francuski, czyli <<>>, przeważnie używany w tekstach poetyckich lub pracach naukowych i służy do wyodrębniania dialogów.

Kiedy w języku polskim użyć cudzysłowu?

Cudzysłów należy stosować jako znak cytowania, w celu wyodrębnienia z tekstu zacytowanych fragmentów. Należy zapamiętać, że jeżeli zależy nam na wprowadzeniu do cytatu swojego komentarza, zawsze wydzielamy go myślnikami.
Przykład:
Jednym z najpiękniejszych cytatów z utworu Bolesława Prusa pt. „Kamizelka” jest: „Dziś patrząc na starą kamizelkę widzę, że nad jej ściągaczami pracowały dwie osoby. Pan – co dzień posuwał sprzączkę, ażeby uspokoić żonę, a pani co dzień – skracała pasek, aby mężowi dodać otuchy.”

Cudzysłów może być również używany jako znak wyodrębniający z tekstu fragmenty lub określenia użyte ironicznie, które należy traktować z przymrużeniem oka, a także niektóre nazwy własne (takie jak przydomki, nazwy instytucji, obiektów czy marek, występujące na zakończenie wielowyrazowych nazw opisowych) czy też wyrażenia obce stylistycznie, najczęściej będące określeniami potocznymi, występującymi w tekstach typowo naukowych.
Przykłady:
Dzięki osobom palącym w piecach domowymi odpadami, wychodząc na ulicę, możemy poczuć „przepiękny” zapach dymu.
Mój kuzyn w ubiegłym tygodniu zakupił samochód marki „Mercedes”.
W przypadku ciąży trojaczej najbezpieczniejszym rozwiązaniem zarówno dla matki, jak i dla dzieci, jest „cesarka”, czyli poród operacyjny.

Połączenie cudzysłowu z innymi znakami interpunkcyjnymi
Kiedy w zdaniu zachodzi konieczność połączenia cudzysłowu wraz z innymi znakami interpunkcyjnymi, należy przestrzegać poniższych reguł.

Kropkę zawsze stawiamy po cudzysłowie, na przykład: Moją ulubioną powieścią Henryka Sienkiewicza jest „Quo vadis”.
Wielokropek będący częścią cytatu stawiamy zawsze przed zamykającym cytat cudzysłowem. Z kolei jeśli cytat został urwany, wielokropek powinien zostać postawiony po cudzysłowie.
Przykłady:
„A i król też był zmieszany, bo Zamość omylił jego nadzieję…”
„Chwilami wydawało mu się, że kocha tę dziewczynę, obok siedzącą, więcej niż świat cały, to znów taką do niej odczuwał nienawiść, że zadałby jej śmierć gdyby mógł”…
Henryk Sienkiewicz „Potop”

Znak zapytania, będący częścią tekstu zamkniętego w cudzysłowie lub odnoszący się do niego umieszczamy przed cudzysłowem zamykającym. Wówczas po cudzysłowie należy postawić kończącą zdanie kropkę. Jeśli z kolei znak zapytania odnosi się do całego zdania, można postawić go po cudzysłowie zamykającym i pominąć kropkę.
Przykłady:
Królowa Maria Ludwika w „Potopie” zapytuje: „Ale któryż to jest naród nigdy niebłądzący i gdzie jest taki, któryby tak prędko winę swą uznał, pokutę i poprawę rozpoczął?”.
Czy cytowane słowa wypowiedziane są przez Zagłobę: „Gdzie ojca nie ma, tam, pismo mówi, wuja słuchać będziesz”?