Zasady pisowni U i Ó

W języku polskim samogłoska u może występować w dwóch różnych formach. Pierwsza z nich to u, potocznie zwane „u otwartym” lub „u zwykłym”. Druga z nich to ó, często określane jako „u zamknięte” lub „o kreskowane”.
Podział ten pochodzi z czasów bardzo zamierzchłych, kiedy język polski dopiero się kształtował. Mówimy tutaj jeszcze o pierwszym tysiącleciu naszej ery.
Pisownia u oraz ó niejednokrotnie sprawia dużą trudność, nie tylko obcokrajowcom, ale również i ludziom, którym zależy na perfekcyjnym opanowaniu języka polskiego w mowie i w piśmie. Poniżej przedstawiamy zasady, których znajomość powinna ułatwić nam odpowiednie używanie obu form głoski u.

Kiedy piszemy ó

Ó należy zapisać:

  • kiedy w różnych formach pokrewnych lub w formach fleksyjnych tego samego wyrazu ó wymienia się na o oraz e, na przykład: pióro-pierze, dróżka-droga, móc-mogę,
  • kiedy ó występuje w rdzeniach czasowników formy jednokrotnej, natomiast w formie wielokrotnej wymienia się na a, na przykład: wrócić-wracać, skrócić-skracać,
  • w wyrazach zaczynających się na ó – jest ich na tyle niedużo, że warto je zapamiętać, są to na przykład: ósemka, ów, ówczesny, ówdzie, ósmy,
  • w przyrostkach -ów, -ówka, -ówna, na przykład: klasówka, Nowakówna; wyjątki od tej reguły to: skuwka, zasuwka, odkuwka, przesuwka, zakuwka, wsuwka,
  • w cząstce -ów, która jest jednocześnie końcówką dopełniacza liczby mnogiej w rzeczownikach rodzajów męskiego, np.: patronów, muchomorów,
  • w wyrazach historycznych, na przykład: król, chór, góra.

Warto również zapamiętać, że ó nigdy nie występuje na końcu wyrazów.

Zasady pisowni u

W języku polskim u powinniśmy zapisać:

  • na początku większości wyrazów, na przykład: udo, udzielać, umowny,
  • na końcu wyrazów, na przykład: ranku, Marku, zeszytu,
  • w wyrazach w czasie teraźniejszym, zakończonych na -uję, -ujemy, -ujesz, -ujecie, -uje, -ują, na przykład: zapisują, hoduje, kujesz,
  • zawsze, kiedy nie da się uzasadnić pisowni ó.

Istnieją również wyrazy, w których należy zapisać u, mimo że na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że poprawną formą byłoby ó, na przykład: maluję, malunek – pomimo pokrewieństwa z wyrazem malować, wskazane jest tu zapisanie u, ponieważ jest ono częścią stałej końcówki.