Dwukropek – charakterystyka, zasady użycia

Dwukropek to znak interpunkcyjny, nazywany również znakiem wyodrębniającym. W języku polskim stosujemy go w celu wprowadzenia do wypowiedzi podstawowej fragmentu tekstu, najczęściej wyliczenia, cytatu, uzasadnienia czy wyjaśnienia. Podobnie jak niektóre inne znaki interpunkcyjne (wielokropek, pytajnik, myślnik) pełni on funkcję prozodyczną – gdy napotykamy go w tekście, należy wówczas zawiesić głos, by zasygnalizować jego obecność.

Kiedy postawić dwukropek?

Poniżej prezentujemy sytuacje, w których należy użyć dwukropka.

Gdy wyliczamy kilka elementów. Należy zapamiętać, że wówczas przed dwukropkiem umieszczamy formę ogólną.
Na przykład:
W te wakacje zamierzam odwiedzić kilka nadmorskich miejscowości: Międzyzdroje, Jastrzębią Górę i Puck.
W tej sytuacji określenie „kilka nadmorskich miejscowości” pełni funkcję formy ogólnej.

Jeżeli wyliczane elementy nie są poprzedzane formą ogólną, dwukropek nie jest konieczny.
Przykład:
W wakacje planuję odwiedzić Międzyzdroje, Jastrzębią Górę i Puck.

Jeśli z kolei wyrażenie składa się tylko z dwóch wyrazów lub wyrażeń, które połączone są spójnikiem, nie ma potrzeby używania dwukropka.
Przykład:
W wakacje planuję odwiedzić nadmorskie miejscowości takie jak Międzyzdroje i Jastrzębią Górę.

Kiedy przytaczamy swoje własne lub czyjeś wypowiedzi. Ważne jest, by przytaczany fragment tekstu oznaczyć po dwukropku cudzysłowami, kursywą lub też myślnikami. Jeśli jest to krótszy cytat, możemy rozpocząć go małą literą, jednak jeśli składa się z co najmniej dwóch zdań należy rozpocząć go wielką literą.
Przykład:
Mama powiedziała: „Jeżeli chcesz odwiedzić nas w niedzielę, musisz przyjść przed południem. Wieczorem nie będzie nas w domu.”
Wtedy pomyślałam: „jak dobrze!”

Kiedy w zdaniu występuje zwrot taki jak: inaczej mówiąc, jednym zdaniem itp., należy poprzedzić go dwukropkiem.
Przykład:
Mądry, przystojny i zabawny, jednym słowem: idealny.
Proponowany przez niego wyjazd wakacyjny brzmiał bardzo nudno i wyczerpująco, innymi słowy: zupełnie nie jak wyjazd, którego celem jest odpoczynek.

W zdaniach, w których występuje podmiot szeregowy, przy założeniu, że orzeczenie ma formę liczby mnogiej i występuje wyliczenie całkowite, również należy postawić dwukropek. Nie jest on z kolei konieczny kiedy orzeczenie występuje w formie pojedynczej.
Przykład:
Do moich ulubionych poetów polskich należą: Julian Tuwim, Krzysztof Kamil Baczyński i Jan Brzechwa.
Do moich ulubionych poetów polskich należy Julian Tuwim, Krzysztof Kamil Baczyński i Jan Brzechwa.

Dwukropek należy umieścić przed różnego rodzaju zdaniami wyjaśniającymi.
Przykład:
Dzisiejszy dzień był naprawdę męczący: najpierw praca, później zakupy i trening, a na koniec jeszcze odrabianie pracy domowej z dziećmi.

W przypadku wymieniania pojęć i zwrotów, które później tłumaczymy w tekście, tłumaczenie należy poprzedzić dwukropkiem.
Przykład:
Kineskop: rodzaj lampy obrazowej, która służy do przetwarzania elektrycznego sygnału wizyjnego na obraz świetlny.

Dwukropek należy postawić przed przydawkami rzeczownymi, pełniącymi funkcję wyjaśniającego równoważnika zdania.
Moje największe życiowe marzenie: zaprojektowanie siedziby dużego banku, udało się spełnić w zeszłym roku.