W języku polskim części mowy dzielimy na dwie grupy: odmienne i nieodmienne. Do odmiennych części mowy zaliczamy: rzeczowniki, czasowniki, przymiotniki, liczebniki oraz zaimki. Każda z nich odpowiada na inne pytania oraz pełni w zdaniu różne funkcje.

Rzeczownik

Rzeczowniki odpowiadają na pytania: kto?, co? Nazywamy nimi żywe istoty, przedmioty oraz pojęcia. Rzeczowniki w języku polskim odmieniamy przez liczby i przypadki – odmiana rzeczownika przez siedem istniejących przypadków nazywana jest deklinacją. Rzeczowniki nie odmieniają się przez rodzaje – są one im na stałe przypisane.

Rzeczowniki mogą pełnić w zdaniu następujące funkcje:

• okolicznika, np.: Powiedział to z gniewem,
• orzecznika, np.: Chciałabym zostać architektem,
• przydawki, np.: Brat ojca,
• dopełnienia, np.: Zrobiłam obiad.

Istnieje wiele kategorii rzeczowników:

• własne, nazywające konkretną osobę, miejsce lub rzecz, np.: Napoleon,
• policzalne, określające pojęcia, które można policzyć, np.: dzieci,
• niepoliczalne, np.: miłość, cukier,
• osobowe, nazywające ludzi, np.: ojciec, farmaceuta,
• nieosobowe, mówiące o przedmiotach i pojęciach niebędących osobami, np.: radość, pogoda,
• jednostkowe, określające pojedyncze przedmioty lub osoby, np.: długopis, kartka,
• zbiorowe, mówiące o grupie tych samych elementów, np.: katolicy, lekarze.

Rzeczowniki występują w trzech różnych rodzajach dla liczby pojedynczej: męskim, żeńskim oraz nijakim oraz w dwóch rodzajach dla liczby mnogiej: męskoosobowym i niemęskoosobowym.

W języku polskim występują także rzeczowniki, mające jedynie formę liczby mnogiej, np.: drzwi, plecy. Dzielimy je na policzalne (nożyce) i niepoliczalne (fusy).

Przymiotnik

Przymiotniki odpowiadają na pytania: jaki?, jaka?, jakie? Nazywają one właściwości, cechy osób, przedmiotów czy też zjawisk.

Przymiotniki w zdaniu pełnią najczęściej funkcję:

• podmiotu, np.: Biednemu wiatr w oczy,
• orzecznika, np.: Dziś jest piękna pogoda,
• dopełnienia, np.: Wiódł ślepy kulawego.

Przymiotniki odmieniają się przez przypadki – podobnie, jak rzeczowniki, liczby i rodzaje.
W liczbie pojedynczej występują trzy rodzaje przymiotników: męski, żeński i nijaki, natomiast w liczbie mnogiej – dwa: męskoosobowy i niemęskoosobowy.

Przymiotniki mogą być stopniowane. Wyróżniamy trzy stopnie: równy, wyższy i najwyższy.
Stopniowanie może być:

• regularne, np.: mały – mniejszy – najmniejszy,
• nieregularne, np.: zły – gorszy – najgorszy,
• opisowe, np.: szorstki – bardziej szorstki – najbardziej szorstki.

Zaimek

Zaimek to część mowy, której zadaniem jest zastępowaniu w zdaniu:
rzeczownika (np.: my, wy, oni) – wówczas mówimy o zaimkach rzeczownych, które możemy odmieniać przez przypadki,

• liczebnika (np.: tyle) – są to zaimki liczebne, odpowiadające na pytania: ile?, ilu?,
• przymiotnika (np.: jego, jej, ich) – funkcję tę pełnią zaimki przymiotne, które możemy odmieniać przez przypadki, rodzaje i liczby,
• przysłówka: (np.: tu, tam) – są to zaimki przysłowne miejsca, czasu lub sposobu.

Zaimki mogą pełnić w zdaniu przeróżne funkcje. Oto kilka przykładowych:

• zaimki osobowe: ja, ty, on, ona, ono, my, wy, oni, one,
• zaimki pytające, np.: czyje, który, gdzie,
• zaimki zwrotne siebie/się, np.: umyłam się,
• zaimki wskazujące, np.: ten, tamta,
• zaimki nieokreślone, np.: ileś, gdzieś skądś,
• zaimki przeczące, np.: nic, nigdzie, nigdy, nikogo, niczemu.

Liczebnik

Zadaniem liczebnika jest określanie liczby lub ilości czegoś – przedmiotów, osób czy też zjawisk. Odpowiada on na pytania: ile?, który z kolei?

Liczebniki dzielimy na:

• główne, np.: jeden,
• ułamkowe, np.: pół,
• zbiorowe, np.: czworo,
• mnożne, np.: potrójne,
• nieokreślone, np.: niewiele, dużo.

Liczebniki główne, nieokreślone oraz porządkowe odmieniają się przez rodzaje i przypadki (wyjątki: tysiąc, milion, miliard – liczebniki te nie odmieniają się przez rodzaje). Dodatkowo liczebniki porządkowe odmieniają się również przez liczby, np. druga, drugie.

Liczebniki zbiorowe odmieniają się wyłącznie przez przypadki.

W przypadku liczebników ułamkowych, ich pierwszy człon odmienia się jak liczebnik główny, natomiast drugi jak liczebnik porządkowy (z wyjątkiem liczebników: pół, półtora – są one nieodmienne).

W liczebnikach głównych wielowyrazowych odmieniamy wszystkie wyrazy lub też jedynie wyrazy oznaczające dziesiątki i jedności, np.: tysiąca sześciuset osiemdziesięciu trzech lub tysiąc sześćset osiemdziesięciu trzech.

W przypadku liczebników porządkowych wielowyrazowych odmieniamy wyłącznie wyrazy oznaczające dziesiątki i jedności, np.: w tysiąc sześćset osiemdziesiątym trzecim.