Imiona – zasady pisowni oraz odmiany

Pisownia oraz odmiana imion i nazw własnych według zasad języka polskiego nie jest prosta. Istnieje w tej kwestii bardzo wiele reguł, ale niemalże tyle samo wyjątków, szczególnie w przypadku imion obcego pochodzenia. Poniżej postaraliśmy się spisać większość wytycznych, których poznanie umożliwi prawidłowe zapisanie i odmianę imion w naszym języku.

Wielka czy mała litera?
Wielkiej litery należy użyć w przypadku kiedy zapisujemy:
imiona i nazwiska ludzi, a także nazwy pospolite, które pełnią funkcję imion w utworach literackich, na przykład: Piotr Skarga, Edyta Górniak, John Lennon, Hrabia (bohater „Pana Tadeusza),
imiona postaci mitologicznych, w tym bogów, na przykład: Persefona, Zeus, Midas, Cerber,
imiona własne zwierząt i roślin (drzew), na przykład: pies Azor, dąb Bartek, rybka Nemo, natomiast w przypadku znanych bohaterów, których nazwy są wieloczłonowe i zawierają imię oraz nazwę pospolitą (co tworzy nierozerwalną całość), oba człony zapisujemy wielką literą, na przykład: Smok Wawelski, Myszka Minnie,
przydomki i pseudonimy, na przykład: Bolesław Krzywousty, Janosik, Leszek Biały, Zygmunt Stary; należy zapamiętać, że jeśli w przydomku występuje przyimek, to należy zapisać go małą literą, na przykład: Katarzyna ze Sieny,
przymiotniki dzierżawcze, które zostały utworzone od nazw własnych, na przykład: Psałterz Dawidów, powieść Sienkiewiczowska. Przymiotniki te zazwyczaj kończą się na: -in, -owski- owy, -ów, -yn i odpowiadają na pytanie: czyj?

Małą literą natomiast zapiszemy przymiotniki, które zostały utworzone od nazw postaci i odpowiadają na pytanie: jaki?
Przykłady: rok sienkiewiczowski, porównanie homeryckie.

Jak poprawnie zapisywać imiona

Należy zapamiętać, że imiona osób narodowości polskiej zawsze zapisujemy zgodnie z zasadami obowiązującymi w języku polskim. Warto zwrócić na to szczególną uwagę w przypadku imion obcego pochodzenia, w których znaki obce należy zastąpić naszymi znakami rodzimymi, na przykład Xavier – Ksawier, Ksawery.

W języku polskim istnieje zasada sugerująca spolszczenie imion i nazwisk znanych na całym świecie osób, które swoją działalność rozpoczęły przed XX wiekiem. Zgodnie z tymi wytycznymi powinniśmy zapisać: Marcin Luter. Nie jest to jednak sztywna reguła – w ogromnej ilości przypadków nazwiska znanych osób zapisuje się według zasad obowiązujących w języku ich narodowości, na przykład: Fryderyk Chopin czy Johann Sebastian Bach.
W przypadku imion i nazwisk osób, które znane są ze swojej współczesnej działalności, zaleca się ich pisownię oryginalną, bez względu na to, czy imiona mają swoje odpowiedniki w języku polskim, na przykład: Michael Schumacher, Martin Schmitt.

Odmiana imion

Odmiana imion polskiego pochodzenia
Większość polskich imion odmieniamy zgodnie z tymi samymi regułami, które obowiązują w przypadku rzeczowników pospolitych o podobnym brzmieniu.
Przykłady:
Piotr, Piotra, z Piotrem (tak samo jak podobnie brzmiące słowo: łotr, łora, z łotrem)
Ania, Ani, z Anią (podobnie jak: łania, łani, z łanią)

Wyjątkami od tej zasady są imiona: Hugo, Bruno oraz Iwo. Odmieniając je, należy zastosować dodatkowy element tematyczny -on.
Przykłady: Hugo, Hugona, z Hugonem, o Hugonie, Iwo, Iwona, z Iwonem, o Iwonie, Bruno, Brunona, z Brunonem, o Brunonie.

Kolejnym wyjątkiem jest imię Beatrycze – jest to jedyne imię, które nie odmienia się w języku polskim.

Odmiana imion obcego pochodzenia
Istnieje kilka reguł, które warto przyswoić, aby poprawnie odmieniać imiona obcego pochodzenia.

Imiona żeńskie, które kończą się na a, zawsze należy odmienić, na przykład: Angelina, Angeliny, o Angelinie, Diana, Diany, o Dianie.
Imiona żeńskie, które kończą się na głoskę inną niż a, nie odmieniają się, na przykład: Cheryl, Lily, Robin.
Imiona męskie, które zakończone są na spółgłoskę, zawsze się odmieniają, na przykład: Tom, Toma, z Tomem, Barney, z Barney’em, o Barney’u.
Opcjonalnie można odmieniać imiona, które kończą się na -e albo nieme -h występujące po samogłosce i które akcentowane są na ostatnią sylabę, na przykład: Noah, Noaha, o Noahu, Joe, z Joem, Joego.
Należy odmieniać również imiona, które w wymowie zakończone są na:
a, na przykład: Barnaba, o Barnabie, z Barnabą,
i, na przykład: Timmy, z Timmym, o Timmym,
y, na przykład: Zachary, Zachary’ego, o Zacharym,
o, na przykład: Mario, Maria, z Mariem; tutaj warto zwrócić uwagę, że wiele męskich imion zakończonych na o nie odmienia się, na przykład Leo.

Apostrof w odmianie imion – kiedy należy go zastosować?
Często popełnianym błędem jest używanie apostrofu w odmianie każdego imienia obcego pochodzenia, na przykład: Tom, Tom’a, Mark, Mark’a.
W rzeczywistości uzasadnione jest zastosowanie go przy niewielkiej ich ilości, a zasadność jego użycia zależy od ich pisowni i wymowy. Ogólna reguła mówi o tym, że apostrof w odmianie imion obcego pochodzenia stosujemy w momencie, gdy kończą się one na litery, których nie wymawiamy lub w sytuacji gdy wymawiamy inną literę niż ta, którą kończy się imię.
Przykłady:
Barney – Barney’a
Timothy – Timothy’ego.