Jak poprawnie dzielić wyrazy?

Umiejętność poprawnego dzielenia wyrazów jest niezbędna dla każdego, kto chce znać język polski biegle nie tylko w mowie, ale również w piśmie. Dzielenie wyrazów możemy opierać na dwóch podstawowych, funkcjonujących w naszym języku kryteriach: fonetycznym oraz morfologicznym.

Kryterium fonetyczne

Według niego, wyrazy należy dzielić tak, jak wskazuje ich podział na sylaby, na przykład: ra-do-sna, kró-lew-ski, go-to-wy.

Kryterium morfologiczne

Kryterium to nakazuje dzielić wyraz w miejscu, w którym łączy się z nim przedrostek i rdzeń, natomiast w przypadku wyrazów złożonych należy podzielić je w miejscu złożenia. Przykłady: pod-ważyć, od-mowa, roz-mowa, Wielka-noc, wodo-lot.

Których wyrazów nie podzielimy, czyli wyjątki

Wyżej opisane kryteria można zastosować do większości wyrazów występujących w języku polskim. Istnieją jednak wyjątki od przyjętych ogólnych zasad – warto je zapamiętać.
Nie dzielimy:

• wyrazów składających się tylko z jednej sylaby, na przykład: moc, koc, stos,
  połączeń głosek „au” oraz „eu”, należących do jednej sylaby, na przykład: Eu-ro-pa, au-to-stra-da,
• połączeń składających się ze spółgłoski, głoski ją zmiękczającej oraz samogłoski, na przykład: mię-sny, pie-niądz,
• połączeń literowych, składających się na jedną głoskę, na przykład: szcze-ry.

Podzielność grup spółgłoskowych

Wyrazy, w których kilka (2-3) spółgłosek występuje obok siebie, niejednokrotnie trudno jest nam prawidłowo podzielić. Warto zapamiętać, że w języku polskim dopuszcza się podzielenie takiego wyrazu na wiele sposobów, pamiętając jednak, by w drugiej, przeniesionej części wyrazu znalazła się przynajmniej jedna spółgłoska.
Przykład:
Wyraz warstwa możemy podzielić na kilka sposobów: wa-rstwa, war-stwa, warst-wa – wszystkie te formy są prawidłowe. Błędny z kolei byłby zapis warstw-a.
Jeżeli w grupie spółgłoskowej znajdują się obok siebie dwie te same głoski, należy je rozdzielić, na przykład: pan-na, wan-na.

Jak rozdzielić rdzeń i przedrostek?

Jeżeli natrafimy na wyraz, w którym podziały według kryterium fonetycznego i morfologicznego są różne, należy zapamiętać, że pierwszeństwo ma zawsze podział morfologiczny. Wówczas, jeśli tylko przedrostek jest przedrostkiem rodzimym, należy oddzielić go od rdzenia, bez względu na to, czy jest on zakończony na samogłoskę (po-, nade-, przy-, wy, za-), czy też na spółgłoskę (przed-, naj-, roz-).
Przykłady: wez-brać, przed-kładać, naj-lepszy, roz-rywać, do-kleić, przy-domowy, u-zdolnieni.

Wyjątkami od tej reguły są wyrazy, w których trudno jest oddzielić przedrostek od rdzenia, na przykład w wyrazach z obcymi przedrostkami lub też zapożyczonych z innych języków.
Przykłady: anty-depresant, post-modernizm, hipo-glikemia.
Pamiętajmy, że kryterium morfologiczne należy zastosować nawet w przypadku grup spółgłoskowych, w których dwie te same głoski występują obok siebie, na przykład: wy-ssać.

Dzielenie wyrazów złożonych

W przypadku wyrazów złożonych, składających się z dwóch rdzeni, należy zapamiętać, że dzielimy je na granicy rdzeni, natomiast głoskę łączącą pozostawiamy przy pierwszym z nich.
Przykłady: zimno-krwisty, między-mózgowie, kary-godny.

Zasada ta dotyczy zarówno wyrazów rodzimych, jak i obcych, jednak w przypadku tych drugich jest nieco łagodniejsza – dopuszcza również inne podziały, nieobejmujące miejsca złożenia.
Przykłady: fotog-raf (choć lepiej brzmieć będzie foto-graf), teles-kop (choć lepiej brzmi tele-skop).