Myślnik – zasady użycia

Myślnik jest znakiem interpunkcyjnym, który w języku pisanym przybiera formę poziomej kreski, czyli „–”. Obserwuje się również coraz częstsze zastępowanie myślnika nieco krótszą kreską „-”, nazywaną półpauzą.

Jaką funkcję w zdaniu pełni myślnik?

W języku polskim myślnik pełni wiele funkcji. Najczęściej stosowaną jest funkcja prozodyczna, czyli oznaczenie w wypowiedzi miejsca, gdzie następuje przerwa, zawieszenie głosu czy urwanie myśli. Jeśli użyjemy myślnika podwójnie, możemy nim wyodrębnić wtrącenie lub dopowiedzenie w zdaniu. Pojedynczy myślnik może również wskazać konkretne miejsce w wypowiedzeniu, w którym autor pragnie, by czytelnik zatrzymał się na chwilę i skłonić go tym samym do refleksji. Może on również oznaczać opuszczenie części tekstu.

Zasady poprawnego używania myślnika

Myślnik stosujemy:

  • W celu wyodrębnienia ze zdania wtrącenia, na przykład: Jechał samochodem – kupionym dwa dni temu – pogrążony we własnych myślach. Należy tutaj wspomnieć, że podobną funkcję w zdaniu mogą pełnić dwa przecinki oraz nawias. Pamiętajmy jednak, że przecinki dają słabszy efekt wtrącenia, natomiast nawiasy – mocniejszy.
  • Aby pominąć domyślny fragment zdania, na przykład: Gdy przyszedłem do ciebie wczoraj, wyglądałaś na chorą, dziś – zdrowa jak ryba!
  • Aby wskazać moment zawieszenia głosu. Przykład: Po niebie leniwie płynęły chmury – jedna za drugą.
  • W celu zaznaczenia relacji pomiędzy dwoma wyrazami lub wartościami. Przykłady: jasno – ciemno, mecz Federer – Nadal, trasa Krosno – Brzesko.
  • Aby zaznaczyć kluczowy fragment wypowiedzi i uniknąć w temacie dwuznaczności, przykład: Interesuje mnie tylko jedno – wygrana.
  • W celu wyliczenia kilku cech, części, osób lub przedmiotów, jeśli wszystkie podpunkty rozpoczynają się od myślnika.
  • Aby zastąpić domyślne wyrazy, głównie czasowniki: jest, są. Przykład: Borowik – to grzyb, którego szukamy.
  • W długich, rozbudowanych zdaniach, aby po kilku wtrąceniach zasygnalizować powrót do głównego wątku, na przykład: Karol, chłopiec, który w gimnazjum sięgał swoim kolegom ledwo do ramienia, nawet tym najniższym – dziś górował nad wszystkimi.

Myślnik w połączeniu z innym znakiem interpunkcyjnym

Kiedy w zdaniu zasady interpunkcji nakazywałyby postawić przed myślnikiem inny znak interpunkcyjny, należy kierować się zasadą, że przecinek należy pominąć, natomiast kropkę, znak zapytania, wykrzyknik oraz wielokropek pozostawiamy przed myślnikiem.

Myślnik w dialogach

W języku polskim myślnik stosuje się również w dialogach. Pojedynczym myślnikiem rozpoczynamy wypowiedź bohatera, natomiast wtrącenie narratora wyodrębniamy przy użyciu dwóch myślników.
Przykład:
– Na pewno ci tego nie daruję! – krzyknęła. – Możesz być pewien, że o tym nie zapomnę.