Błędy frazeologiczne – rodzaje i przykłady

Błędem frazeologicznym nazywamy taką konstrukcję językową, w której występuje błędne połączenie dwóch lub większej ilości wyrazów w jeden zwrot. Narusza to normy językowe dotyczące frazeologii, tworząc związek, który do tej pory nie istniał. Najczęściej błędy frazeologiczne popełniane są w momencie, gdy nie pamiętamy, jak dokładnie brzmiał związek frazeologiczny, który próbujemy przytoczyć i w konsekwencji tego powstaje wyrażenie niepoprawne, dla którego nie ma miejsca w języku polskim.

Związki frazeologiczne

W języku polskim wyróżniamy trzy kategorie związków frazeologicznych. Są to:

• zwroty – ich podstawą jest czasownik, na przykład: wyprowadzić z równowagi, mówić od rzeczy, pleść trzy po trzy,
• wyrażenia, opierające się na rzeczowniku, w których nie występuje czasownik, na przykład: kłębek nerwów, ranny ptaszek, ślepy zaułek,
• frazy, będące związkiem w postaci zdania, zawierającego podmiot i orzeczenie – najczęściej są to różnego rodzaju sentencje czy przysłowia, na przykład: „Ludzie ludziom zgotowali ten los”, pierwsza jaskółka wiosny nie czyni.

Rodzaje błędów frazeologicznych

Błędna odmiana gramatyczna wyrazów tworzących związek
Przykłady:
Zostałem samemu jak palec (zamiast: sam jak palec).
Spotkałam się z nim twarz w twarz (zamiast: twarzą w twarz).

Zbędne rozszerzanie związków frazeologicznych
Rozszerzanie związków frazeologicznych polega na rozdzielaniu ich dodatkowym słowem, najczęściej mającym (niepotrzebnie) przypominać odbiorcy, aby danego wyrażenia nie rozumiał dosłownie.
Przykłady:
Apetyt rośnie w miarę przysłowiowego jedzenia.
Miał tak zwany fach w ręku.

Błędne zastosowanie związku frazeologicznego
Najczęściej wynika ono z nieznajomości znaczenia danego związku.
Przykłady:
Jej mama zmarła, będąc w chrystusowym wieku. Dobiegała osiemdziesiątki! (Wiek chrystusowy to 33 lata.)
Przygotowywał mi herbatę z aptekarską dokładnością – w ogóle się nie starał.

Wstawienie błędnego wyrazu w treść związku
Podobnie jak konstrukcje powyżej, błąd ten wynika z nieznajomości związków frazeologicznych występujących w naszym języku
Przykłady:
Tomek unika Maćka jak szatan kościelnej wody (zamiast: jak diabeł święconej wody).
Z Marysi w dzieciństwie była brzydka gąska (zamiast: brzydkie kaczątko).
Czasem mam wrażenie, że mój dziadek jest już jedną stroną na tamtym świecie (zamiast: jedną nogą na tamtym świecie).

Kontaminacja związków frazeologicznych
Błąd ten polega na nieświadomym połączeniu ze sobą fragmentów dwóch związków i stworzeniu nowej, nieistniejącej w języku polskim struktury.
Przykłady:
W każdym bądź razie, jutro cię odwiedzę (jest to połączenie związków „w każdym razie” oraz „bądź co bądź”).
Jeśli chodzi o nowoczesne technologie, mój kraj jest stary jak świat za Murzynami (zamiast: jest stary jak świat lub jest sto lat za Murzynami).

Pominięcie części związku
Polega na opuszczeniu jednego lub kilku wyrazów ze związku frazeologicznego, co tworzy wyrażenie niemożliwe do zrozumienia.
Przykłady:
Swoją odmową, wylała mi kubeł wody na głowę (zamiast: wylała mi kubeł zimnej wody na głowę).
Kiedy opowiada o swoim życiu, mam wrażenie, że stroi się w piórka (zamiast: stroi się w cudze piórka).
Codziennie suszysz głowę, żebyśmy wybrali się na zakupy (zamiast: suszysz mi głowę).